Stakingen kunnen worden verboden. Echt? Ja!

Met de stakingen van de Air France-piloten en de stakingen in België nog vers in ons geheugen, is het goed om eens stil te staan bij het stakingsrecht.

Europees Sociaal Handvest
Staken lijkt inmiddels heel gewoon. Het stakingsrecht bestaat echter nog niet zo lang. Werknemers die het vroeger in hun hoofd haalden om te staken werden niet alleen ontslagen maar ook strafrechtelijk vervolgd. Pas in 1978 werd Nederland gebonden aan het Europees Sociaal Handvest (ESH). In dit verdrag staat dat arbeiders het recht hebben om collectief actie te voeren in geval van belangengeschillen.

Beperkingen
Stakingen kunnen niet alleen nadelige gevolgen hebben voor de werkgever, maar ook voor de burgers. In de ESH staan dan ook beperkingen. Het stakingsrecht kan worden beperkt als dit bij wet is voorgeschreven en in een democratische samenleving noodzakelijk is voor de bescherming van de rechten en vrijheden van anderen of voor bescherming van de openbare orde, de nationale veiligheid, de volksgezondheid en de goede zeden. Of een staking zogezegd onrechtmatig is, wordt getoetst middels de formele en de materiele toets.

Formele en materiele toets
De formele toetsing houdt in dat stakende werknemers zich aan regels moeten houden. Als eerste moeten ze de actie op tijd aanzeggen. Dit zodat de werkgever (en de rest van het land) zich kan voorbereiden. Als tweede moet er sprake zijn van een laatste redmiddel. De onderhandelingen moeten dus zijn vastgelopen en er mogen geen andere middelen meer voorhanden zijn. Bij de materiele toets wordt gekeken of de bonden/werknemers in redelijkheid tot de acties hebben kunnen komen door middel van een passende belangenafweging. Zo moet gekeken worden of er voldoende rekening is gehouden met burgers die mogelijk bij de acties zijn betrokken.

Concluderend
Het blijft schipperen met stakingen; ze zijn te verbieden, maar alleen als dat echt nodig is. De rechter kan gevraagd worden om een staking te verbieden. Of de rechter het ook verbiedt, hangt af van de toetsing.

Anneline Nieuwenhuijse

decenber 2014